الزامات و موانع ایجاد نشاط علمی در حوزه | برخی متون درسی طلاب را بی رغبت می کند

آيت‌الله محمدحسين احمدي فقيه يزدي در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به الزامات رونق علمی و ایجاد نشاط درسی در بین طلاب علوم دینی در آستانه سال جدید تحصیلی حوزه های علمیه، اظهار داشت: ‌حوزه علمیه سنت های دیرینه ای دارد که به زمان رسول خدا متصل می شود و بعد از آن از زمان امامان تا به امروز رسیده است و باید همان مواردی که در صدر اسلام مطرح بوده را حفظ کنیم که ارکانی دارد.

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم افزود: از جمله ارکان و سنت های قدیمی حوزه در مسائل علمی مشافهه و روبه رو بودن است یعنی در محضر استاد نشستن و نگاه به صورت استاد کردن و توجه به فرمایشات او کردن و همین طور مسائل معنوی و تهذیب نفس که ما معتقدیم تنها در محضر استاد اثر حقیقی می کند به این معنا که طلبه استاد را به عنوان الگوی و یک نمونه اخلاق و علم و ادب ببیند.

رابطه استاد و شاگرد همچون پیامبر و صحابه است

وی با بیان این که اساتید حوزه باید از پیامبر گرامی اسلام(ص) درس همراهی با مردم را بیاموزند، خاطرنشان کرد: همانطور که خداوند در مورد پیامبر فرمود:«رسولا منهم» که به معنای همراهی او با مردم است به همین صورت یک استاد باید این روحیات را از پیامبر گرامی اسلام(ص) درس بگیرد، بنابراین در کنار طلاب بودن و مشافهه رو به رویی اثر خوب و معنوی برای پرورش شاگردان دارد.

آیت الله احمدی فقیه اضافه کرد: یک طلبه در مقایسه با استاد خود همچون صحابی برای پیامبر و امام است، به این معنا که وقتی صحابه پیامبر باید نمونه او باشد در یک طلبه نیز باید آثار استاد منعکس شود تا بتواند به درجاتی از علم و معنویت برسد همچنانکه اصحاب امام صادق(ع) و امام باقر(ع) نیز همین طور بودند که رنگ و جلوه ای از آن استاد در شاگرد منعکس می شد.

وی تصریح کرد: اگر این طور باشد یک نوع نشاط و حرکتی در شاگرد ایجاد می شود، همچنانکه وقتی ما محضر علامه طباطبایی(ره) یا امام راحل می رسیدیم اخلاق و بزرگواری ایشان را در وجود خود دریافت می کردیم یا وقتی خدمت استاد گرانقدر اخلاق حضرت آیت الله بهاءالدینی بودیم آثار اخلاقی در روح و عمل ما به طور ناخودآگاه اثر می گذاشت، ولی این مسأله متأسفانه در حوزه های علمیه کمی تضعیف شده است .

استاد باید مستدل حرف بزند

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به رکن دوم ایجاد نشاط علمی در حوزه عنوان کرد: رکن دوم این است که استاد همیشه باید مستدل حرف بزند و اگر حرف های او استدلالی و ریشه دار و استوار باشد دانشجو و طلبه آن را بهتر می پذیرد؛ وقتی یک حرف علمی استدلالی شد طلبه آن حرف و مطلب را دنبال می کند و به دنبال دلایل آن می گردد.

وی یادآور شد: سوم از مواردی که بین استاد و شاگرد اثر روشنی دارد و در رونق علمی حوزه ها مؤثر است، متن درسی است که باید طوری باشد که طلبه آن را بالوجدان درک کند و جزء وجود و حقیقت نفسانی او بشود، بنابراین متن درسی مهم است به همین دلیل سالیان سال است که شرح لمعه در حوزه ها خوانده می شود، ماندگاری این کتاب هم به دلیل عظمت شهید و هم به این دلیل است که بیشتر مطالب و متن کتاب همان روایات است که در کلمات شهیدین منعکس شده و ارتباط مستقیم با حقایق روایات دارد.

آیت الله احمدی فقیه یزدی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با بیان این که جمله بندی کتب درسی باید طوری باشد که انسان احساس کند در وجود او اثر گذاشته است، خاطرنشان کرد: متن خوب باعث می شود که زنده بماند و طلاب نیز همیشه آن را دنبال می کنند ولی بدون تعارف برخی متون حوزوی طوری است که موجب بی رغبتی طلاب می شود و هرچه جلوتر می رود علاقه اش به حوزه و درس کمتر می شود.

طلبه ای نباشد که هم مباحثه نداشته باشد

وی عنوان کرد: رکن چهام که باید در حوزه فکر جدی برای آن بشود تقویت مسأله هم فکر و هم بحث است؛ یعنی چند طلبه به صورت با هم گفت‌وگوی علمی داشته باشند، شما ببینید ما در طول تاریخ بزرگان و مجتهدانی داشته ایم که تا آخرین لحظه عمر هم بحثی خود را رها نمی کردند ولی امروز که وسائل ارتباطی  راحت تر هم شده است بحث مباحثه در حوزه رنگ و بوی قدیم را ندارد.

آیت الله احمدی فقیه یزدی با اشاره به جایگاه ویژه مباحثه در فهم دقیق متون علمی عنوان کرد: همه طلاب سعی کنند همیشه یک هم بحث قوی داشته باشند تا هر وقتی که یکی مطلبی را ندانست از دیگری بپرسد و یاور یکدیگر در جهت علمی باشند، اگر حتی گاهی فردی ضعیف است در مباحثه دو نفری که قوی هستند شرکت و درس ها را گوش کند مسلما موجب رشد او خواهد شد.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم یادآور شد: رکن دیگری که بسیار مهم است اشتیاق به مطالعه درس است، همچنان که در گذشته رسم بود که پیش از مباحثه و پیش از کلاس دروس را مطالعه می کردند و این در قدرت فهم آنها بسیار تأثیر گذار بود، یعنی حتی فرد پیش از این که سر کلاس درس برود از قبل مطالب آن روز را مطالعه می کند تا مطالب استاد را بهتر درک کند که این مسأله نیز باید از سوی طلاب جدی گرفته شود.

طلاب سریع دست به قلم شوند

وی در ادامه با اشاره به لزوم دست به قلم شدن طلاب برای پیشرفت علمی در حوزه، خاطرنشان ساخت: اگر طلاب توفیق پیدا کنند و دست شان به قلم باشد و بنویسند این مسأله در نشاط علمی شان بسیار مؤثر است چون وقتی مطالب علمی را بنویسد و از روی آن مطالعه کند یا به دیگری نشان بدهد موجب می شود که نقایص خود را بفهمد، بنابراین نوشتن باعث رشد علمی و روحی می شود چون هوش و درک در انسان ها متفاوت است و برخی با نوشتن و برخی با گوش کردن  رشد می کنند.

آیت الله احمدی فقیه یزدی در ادامه با اشاره به لزوم اصلاح روش امتحان گرفتن از طلاب در حوزه ابراز داشت: روش حوزه های علمیه در سنجش عیار علمی طلاب روش خوبی است و لازم است که امتحان گرفته شود ولی این امتحان برای اثر گذاری بیشتر باید به طور تشویقی باشد نه تحمیلی، چراکه تحمیلی بودن امتحان نتیجه درستی نمی دهد و کسانی که اهل کلاس رفتن هستند با حالت تشویقی در امتحان ها شرکت کنند.

دروس حوزه را کاربردی کنیم

وی اضافه کرد: مورد دیگری که در حوزه ها اهمیت دارد این است که مسائل علمی باید کاربردی شود، همچنانکه در دانشگاه ها یک استاد نظری است و دروس را به صورت تئوری مطرح می کند و دیگری کاربردی بحث می کند و خیلی از اوقات فردی که کاربردی نظر می دهد در آن دانشگاه جایگاه بالاتری دارد، بنابراین در حوزه نیز اساتیدی که بحث های نظری را تمام کرده اند به صورت کابردی همان درس ها را به طلاب به صورت درست منعکس کنند که این کار حقیقتا قیمت دارد و موجب ترغیب و تشویق و بهره مندی بیشتر طلاب از مباحث علمی می شود.

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه در پایان مسأله گزینش و استعدادیابی را در حوزه موضوعی قابل اهمیت برشمرد و یادآور شد: مسأله دیگر که جا دارد توجه به آن صورت بگیرد این است که افراد به لحاظ ابتدایی که پذیرش می شوند ذوقیات خود را بشناسند که البته بخش مهمی از این مسأله برعهده مدیران حوزه است، چراکه در کشورهای دیگر نیز پیش از ورود به مراکز علمی استعدادهای افراد را شناسایی می کنند، بنابراین برای حوزه نیز استعداد یابی بسیار مهم است./1330/ت۳۰۲/ج